[-]
Katarakta je reč grčkog porekla, koja označava zamućenje u očnom sočivu. Očno sočivo je deo aparata za prelamanje svetlosti oka.
Za razliku od rožnjače i staklastog tela, očno sočivo ima promenljivu prelomnu moć, zahvaljujući procesu zvanom akomodacija. Pomoću akomodacije, naše oko premešta fokus sa udaljenosti na blizu. Tokom godina sočivo gubi elastičnost i akomodativna moć opada.
Simptomi katarakte zavise od vrste i lokalizacije zamućenja u očnom sočivu. Ako je zamućenje dominantno u centralnom delu sočiva, u pitanju je sporo napredujuća (tzv. nuklearna) katarakta, koja tokom niza godina, postepeno, umanjuje vid.
Dioptrija oka se menja ka „minus“, a smetnje sa vidom su veće pri jačem osvetljenju, jer se tada zenica skuplja i svetlost prolazi kroz centralni (najmutniji) deo sočiva.
Sa druge strane, ako dođe do bubrenja sočivnih vlakana (tzv. kortikalna katarakta), može doći udvajanja slike na jednom ili oba oka, rasipanja svetlosti (naročito pri noćnoj vožnji), kao i do značajnijeg opadanja vida u kraćem vremenskom periodu (bubrenje/sazrevanje katarakte).
Nekada se čekalo da katarakta „sazri“, tj. da sočivo „pobeli“, pre nego što se katarakta operiše. Ovo je bilo vezano za tadašnju, tzv. klasičnu, tehniku operacije, koja se u toj situaciji lakše izvodila.
Odgovor na pitanje; „kada treba operisati kataraktu?“, zavisi od više faktora, između ostalog od radne aktivnosti i vizuelnih potreba pojedinca. Uopšteno govoreći, vreme za operaciju katatakte je onda kada pad vida dovodi do problema u obavljanju uobičajenih životnih/radnih aktivnosti, kao što su: čitanje, gledanje TV-a, rukovanje kompjuterom i mobilnim telefonom, vožnja motornog vozila, priprema hrane, sportska aktivnost itd.
Interesantan podatak: Operacija katarakte je najčešća hirurška intervencija od svih u humanoj medicini.
Savremena operacija katarakte se vrši kroz mali rez/rezove na rožnjači, ultrazvučnom tehnikom, koja se zove „fakoemulzifikacija“. Specijalnom ultrazvučnom iglom, sočivo se deli na fragmente, nako čega se ti fragmenti usitnjavaju i usisavaju.
Napomena: laserska operacija katarakte, iako postoji, nije nikad doživela široku primenu u praksi, ali se ultrazvučna tehnika često pogrešno naziva „laserskom“ operacijom katarakte. Takozvani „femto“ laser može da pomogne u jednom delu operacije (pravljenje rezova na rožnjači i deljenje sočiva na fragmente), ali se ostatak operacije završava ultrazvučnom tehnikom. U svim slučajevima, u drugom delu operacije, vrši se ugradnja veštačkog sočiva i bez-šavno zatvaranje rezova na rožnjači.
Dioptrijska snaga veštačkog sočiva izračunava se, u sklopu preoperativne pripreme, na aparatu koji meri dužinu oka i prelomnu moć rožnjače. Za proračun se koriste specijalne formule.
Najčešća ciljna dioptrija oka, nakon operacije katarakte, jeste „0“, tj. cilja se na jasan vid na udaljenost, dok se za rad na blizu i čitanje nose naočare. Važno je napomenuti da preciznost formula nije 100%, te da postoji mogućnost manjeg odstupanja od ciljane refrakcije (dioptrije oka). U nekim situacijama, kao što je npr. nakon „skidanja dioptrije“ na rožnjači, izračunavanje jačine veštačkog sočiva je manje precizno i mogućnost odstupanja od ciljane dioptrije veća.
Operacija se vrši u lokalnoj anesteziji sa intravenskom sedacijom. Lokalna anestezija može biti u vidu kapi ili injekcije pored oka. Dužina trajanja operacije zavisi od stepena tvrdoće sočiva, kao i od pridruženih bolesti oka, koje zahtevaju sporiji rad i dodatne procedure.
Rizik od komplikacija postoji kod svih vrsta hirurških intervencija. Kod operacije katarakte taj rizik je veoma mali. Ipak, postoje faktori koji povećavaju stepen rizika, zbog čega je važno da se oni identifikuju na preoperativnom pregledu, od strane očnog hirurga. Već je spomenut stepen tvrdoće sočiva. Što je sočivo tvrđe, ono se teže fragmentira ultrazvukom, te je potrebna veća energija i vreme. Izuzetno tvrda sočiva mogu da zakomplikuju tok operacije, a nekad je potrebna i konverzija u „klasičnu“ operaciju katarakte.
Odeređeni faktori rizika mogu biti vezani za anatomski sklop oka (veoma kratko ili veoma dugačko oko), slabost zonula (niti pomoću kojih je sočivo suspendovano u oku), priraslice dužice za sočivo i/ili rožnjaču, kao i promene nastale nakon bolesti i povreda oka.
Drugi faktori rizika su vezani za bolesti pomoćnih organa oka (kapci, suzni putevi, orbita), kao i za sistemske bolesti (dijabetes, hipertenzija, bolest bubrega koja zahteva dijalizu...). Određeni lekovi nepovoljno utiču na tok operacije katarakte, kao što su alfa-blokatori koji se koriste u lečenju uvećane prostate.
Nakon operacije, može doći do privremenog skoka očnog pritiska, zbog čega se preventivno daje lek u obliku tablete, koji smanjuje proizvodnju očne vodice.
Na poslednjem, ali ne i manje važnom mestu, jeste stručnost i iskustvo očnog hirurga koji vrši operaciju, kao i ultrazvučni aparat na kome se vrši operacija.
Oporavak nakon operacije katarakte, dosta je brz u odnosu na većinu drugih operacija. Ipak, njegovo trajanje zavisi od individualnog senzibiliteta i može da traje od 1 do 7 dana.
Ovo se odnosi na odsustvo subjektivnih smetnji. Oporavak u smislu dužine trajanja postoperativne terapije, traje oko mesec dana.
Postoje određene vizuelne smetnje koje mogu da se pojave, nakon operacije katarakte sa ugradnjom veštačkog sočiva, iako su operacija i postoperativni tok uredno protekli. Veštačko sočivo propušta veći spektar boja u odnosu na prirodno sočivo sa kataraktom. Iz tog razloga postoji mogućnost prevladavanja plavih nijansi tokom nekoliko dana postoperativnog toka.
Zamućenja u staklastom telu, koja nisu bila vidljiva pre operacije, mogu postati vidljiva nakon uklanjanja katarakte ili nastati kao posledica ubrzanja procesa prirodnog procesa odlubljenja staklastog tela. Ona se manifestuju kao mrežica ili zavesica koja leluja pri pokretima oka.
Drugi aspekt su smetnje sa površinom oka, u vidu osećaja grebanja i stranog tela, a tokom perioda zarastanja operativnih ranica. Ove smetnje nestaju u prvih nekoliko dana, uz upotrebu lokalne terapije u sklopu koje su i lubrikanti (veštačke suze).
Svaka hirurška intervencija predstavlja kontrolisanu povredu tkiva, na koju organizam reaguje na manje ili više predvidljiv način. U slučaju katarakte, nakon operacije može doći do upale unutar oka, zbog čega se preventivno daju kortikosteroidne i nesteroidne protivupalne kapi, u kombinaciji sa antibiotikom. U nekim situacijama, dodaju se i kapi za snižavanje očnog pritiska.
Uz savremene preventivne mere, infekcija oka (endoftalmitis) je retka komplikacija, sa stopom učestalosti od 0.2-0.3%. Simptomi infekcije oka, nakon operacije katarakte, javljaju se unutar prvih nedelju dana, a glavni znaci su crvenilo oka, umanjen vid i bol u oku. Veoma retko, blaži simptomi infekcije mogu da se jave mesec i više dana nakon operacije, a tada se radi o infekciji bakterijama niže virulencije („slabijim bakterijama“) ili gljivicama.
Veoma retko može da dođe do pojave toksične reakcije oka na neku komponenti materijala koji se primenjuju tokom operacije.
Ukoliko postoji urođena ili stečena slabost unutrašnjeg sloja rožnjače (endotela), nakon operacije može doći do njegove dekompenzacije i zamućenja rožnjače (keratopatija). Nakon određenog vremena, koje može biti nekoliko dana, a u retkim situacijama i do nekoliko meseci, dolazi do povlačenja otoka rožnjače. U izuzetnim slučajevima se to ne dešava i zamućena rožnjača se mora zameniti transplantacijom.
Kod očiju koje imaju predispoziciju, može doći do odlubljenja mrežnjače (ablacija retine). Neki od razloga za predispoziciju su srednje do visoko kratkovide oči, stanja nakon povreda oka, degenerativne promene na mrežnjači itd.
Učestalost ablacije u opštoj populaciji je oko 0.08%, dok je nakon operacije katarakte oko 0.7%. Simptomi ablacije su, u početku; mnoštvo „letećih mušica“ u vidnom polju, pojava sevanja / svetlucanja (naročito u mraku), a nakon toga zamućen vid i zatamnjenje dela vidnog polja u vidu zavese.
Dr Zoran Žikić se bavi hirurgijom katarakte više od 20 god., a savremenom tehnikom fakoemulzifikacije unazad 18 god. Ukažite nam poverenje i zakažite pregled.